Pod wirtualną rzeczywistością (ang. Virtual Reality) rozumie się głównie gry konsolowe. I choć jest to głównie domena osób młodszych, okazuje się, że wykorzystywana jest również przez osoby w podeszłym wieku. Statystyki wykazują jednak, iż osoby starsze po 65. roku życia są najczęściej występującą grupą pozbawioną dostępu do takich urządzeń. Współczesna rehabilitacja wychodzi im naprzeciw, oferując niestandardowe możliwości przy wykorzystaniu technologii VR, które pomagają poprawić jakość życia tych osób.
Główne problemy osób starszych
Wiek podeszły jest ściśle związany z wieloma niedogodnościami zdrowotnymi. W kontekście usprawniania metodą VR, wśród nich wymienia się głównie upadki, obwodowe uszkodzenia układu przedsionkowego, udary mózgu, jak i zaburzenia równowagi oraz zawroty głowy, które mogą wynikać z początkowo wymienionych problemów. Upadki wywołują u osób starszych tzw. ,,zespół poupadkowy” objawiający się strachem przed kolejnym upadkiem. Wiąże się to z kolei ze świadomym ograniczeniem aktywności ruchowej, jak i zredukowaniem częstości wychodzenia poza miejsce zamieszkania. Udary mózgu wywołują najczęściej porażenia oraz niedowłady powodujące zaburzenie funkcji chodu, obniżenie poziomu świadomości oraz pogorszenie funkcji kończyn górnych. Problemy te są punktem wyjścia do rozpoczęcia rehabilitacji.
W jaki sposób technologia VR oddziaływuje na zdrowie?
Urządzenia wykorzystujące wirtualną rzeczywistość pozwalają na wytwarzanie sztucznych obrazów oraz określonych sytuacji. Osoba starsza przystosowuje się do nich poprzez wykonywanie odpowiednich ruchów, a tym samym współdziała z wygenerowaną rzeczywistością. Zaletą takich urządzeń jest także wykorzystanie dźwięku oraz uczucia przenoszenia ruchów, co dostarcza wielu bodźców i usprawnia tym samym funkcjonowanie układu nerwowego. Najpopularniejszym z nich jest urządzenie o nazwie Nintendo Wii, które w usprawnianiu wykorzystuje platformę do ćwiczeń równowagi Wii Balance Board. Osoba starsza stojąc na niej, jest w stanie kontrolować przebieg sytuacji pokazanej na ekranie, co jest możliwe dzięki połączeniu tej platformy z urządzeniem VR. Załączone do urządzenia specjalne gry pozwalają osobie starszej na wykonywanie zadań wzmacniających mięśnie, poprawiających równowagę, jak i braniu udziału w rozmaitych grach oraz zabawach.
Dowody skuteczności
Wykorzystywanie technologii VR było prowodyrem przeprowadzenia wielu badań na temat skuteczności jej działania. W artykule zostaną przedstawione wybrane z nich.
Chińscy naukowcy, wśród których znalazł się Ki Hun Cho dowiedli poprawę równowagi u osób po przebytym udarze mózgu z wykorzystaniem platformy stabilizacyjnej połączonej z urządzeniem VR. Podczas badań 22 pacjentów wykorzystywało takie gry jak skoki narciarskie oraz slalom narciarski. Wyniki badań wykazały, że w teście “Wstań i idź” (polegającym na pomiarze czasu, w którym pacjent bez pomocy wstanie z pozycji siedzącej na krześle i następnie przejdzie trzy metry, po czym obróci się o 180 stopni, wróci do krzesła i samodzielnie na nim usiądzie) doszło do poprawy wyników o średnio 1,33 sekundy, natomiast w skali Berga (skala równowagi) o 4 punkty.
Badania przeprowadzone w Łodzi oceniające efektywność zastosowania metody wirtualnej rzeczywistości zostały przeprowadzone wśród 40 pacjentów, którzy posiadali obwodowe uszkodzenie układu przedsionkowego oraz borykali się z zaburzeniami równowagi oraz zawrotami głowy. Czas ich trwania wyniósł 5 dni, a postępowanie fizjoterapeutyczne polegało na konieczności kompleksowego połączenia narządu wzroku, receptorów czucia głębokiego oraz narządu przedsionkowego przez pacjentów, aby byli w stanie kontrolować równowagę swojego ciała. Wykorzystano także trening, w którym konieczne było balansowanie własnym ciałem podczas specjalnej gry opartej na wirtualnej rzeczywistości, a także ocenę wychyleń ciała na platformie posturograficznej. Wyniki wykorzystanej metody fizjoterapeutycznej wykazały, iż w opinii pacjentów poddanych badaniu doszło do redukcji nasilenia zawrotów głowy. Ponadto została zmniejszone wychylenia ciała na platformie posturograficznej, co jest jednoznaczne z poprawą równowagi.
Tanio czy drogo?
Kosztorys jest zwykle kwestią względną, dlatego nie można jednoznacznie ocenić wysokości cen urządzeń VR i tym samym stwierdzić, czy jest to zakup tani, czy drogi. Przyglądając się efektom tego sposobu rehabilitacji da się stwierdzić, że cena jest ich warta. Szacując, jest to zakup jednorazowy w przedziale między 300 a ponad 1000 zł, w zależności między innymi od tego, czy dotyczy on urządzenia używanego, czy nie.
Wykorzystanie metody wirtualnej rzeczywistości jest atrakcją dla osób starszych, ponieważ zachęca do podjęcia aktywności fizycznej oraz przyczynia się do poprawy koncentracji. Warto zaznaczyć, iż metoda ta nie dotyczy tylko osób starszych i nie należy wykluczać innych grup wiekowych. Takiemu usprawnianiu podlegają również dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, jak i osoby dorosłe – na przykład po przebytym zabiegu amputacji lub z obecnymi przykurczami.
1. Banaś A., Majchrzycki M., Stryła W., Kruszyński M., Piotrowska S. Technologie wirtualnej rzeczywistości w procesie usprawniania funkcji chodu oraz równowagi u osób po przebytym udarze mózgu. Dysfunkcje narządów ruchu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu; 113-120
2. Józefowicz-Korczyńska M., Walak J., Szczepanik M., Grzelczyk W., Rosiak O. Ocena zastosowania wirtualnej rzeczywistości jako metody fizjoterapii w uszkodzeniu obwodowym narządu przedsionkowego. Otolaryngologia 2014; 13(1): 51-57
3. Żak M., Krupnik S., Puzio G., Staszczak-Gawełda I., Stopa A., Czesak J. Wykorzystanie wirtualnej rzeczywistości i gier konsolowych w profilaktyce upadków osób starszych. Gerontologia Pol; 9-13
