Zaburzenia uwagi u dzieci – jak z nimi pracować?

Uwaga to jeden z procesów poznawczych, a więc takich działań, które zachodząc w układzie nerwowym, sprawiają że możliwe jest poznawanie świata: selekcja docierających informacji, analiza, zapamiętywanie, odtwarzanie oraz grupowanie w różnorodne struktury. Wszystkie te procesy mają za zadanie tworzenie i modyfikację wiedzy o otaczającym środowisku i poznawanie go. Przez to kształtuje się umiejętne zachowanie w określonych sytuacjach.

Do procesów poznawczych można także zaliczyć takie składowe jak: pamięć, myślenie, postrzeganie siebie i innych, a także mowę. Wszystkie te elementy współdziałają ze sobą równocześnie, jednak to uwaga jest priorytetowym elementem względem reszty – jej odpowiedni przebieg warunkuje prawidłowość reszty procesów zachodzących w organizmie. Analizując pojęcie uwagi, warto przyjrzeć się pełnionym przez nią funkcjom. Jedną z nich jest z pewnością czujność, czyli zdolność do działań w sytuacji kiedy pojawia się interesujący bodziec – obraz, rozmowa, konkretny przedmiot. Inną cechą uwagi jest przeszukiwanie. Oznacza nieustanne wyszukiwanie tego co jest interesujące, zgodne z zainteresowaniami, preferencjami, czy aktualnymi potrzebami. Uwaga umożliwia także jedną z ważniejszych zadań, jakim jest kontrola czynności jednoczesnych, czyli działanie w tym samym czasie na różnych płaszczyznach funkcjonowania. Reasumując uwaga jest umiejętnością redukowania nadmiaru informacji i wyboru tych, które są w danym czasie istotne.

Uwaga dzieli się na dwie kategorie:

• uwaga dowolna – dzięki której w obszarze zainteresowań znajduje upodobania, co podyktowane jest decyzjami, preferencjami czy oczekiwaniami, co więcej, jest ściśle powiązana z funkcjami uwagi,
• uwaga mimowolna – dostarcza informacji nie zawsze istotnych w sposób ciągły, ale istotnych w danym momencie. Jest ważna w sytuacji, kiedy człowiek uczy się reagować na rzeczy nowe, na które nie jest przygotowany.

Jednak w sytuacjach, kiedy przynajmniej jedna z funkcji uwagi zostaje osłabiona lub zupełnie nie spełnia zadań, w codziennym funkcjonowaniu dziecka pojawiają się trudności. W dzisiejszych czasach nie jest to problem rzadki, bowiem z zaburzeniami uwagi współcześnie boryka się duża grupa zarówno dzieci, jak i ludzi starszych.

Zaburzenia w obrębie koncentracji uwagi u dzieci dotyczą określonych zachowań:

• trudności ze skupieniem uwagi przez dłuższy czas, np. podczas wykonywania zadania,
• kłopot ze skupieniem uwagi oraz jej utrzymaniem, od momentu rozpoczęcia określonego zadania do jego zakończenia,
• łatwość rozproszenia dziecka dowolnie pojawiającym się bodźcem (hałas, poruszenie się),
• zamyślanie się w ciągu dnia, wyłączanie, odcinanie od realnego świata – dziecko żyje we własnym świecie.

Efektem tych problemów są trudności dziecka w szkole – nie jest ono w stanie skupić się na poleconym zadaniu, każdy wysiłek, przede wszystkim intelektualnym, nie chce wpasować się w system proponowany przez szkołę, nie skupia się na informacjach które mówi nauczyciel, wychowawca, opiekun. Trudności z koncentracją prowadzą w efekcie do niepowodzeń w szkole, trudnością z nauką, braku akceptacji w grupie rówieśniczej.

Poza dysfunkcjami poznawczymi, problemy z koncentracją uwagi mogą być spowodowane między innymi przez słabą motywację dziecka do podejmowania różnych form wysiłku, a także niewielkie lub wręcz żadne zainteresowanie realizowanymi treściami programowymi nauczania. Dodatkowo mogą występować złe warunku w rodzinie, nieprawidłowa atmosfera w szkole i grupie rówieśniczej, co także osłabia koncentrację dziecka. Do trudności w utrzymaniu uwagi należy także współwystępowanie zaburzeń funkcji motorycznych.

Zobacz również

„Urazy stawu kolanowego. Leczenie zachowawcze i operacyjne” – recenzja monografii Bartłomieja Kacprzaka

11 miesięcy temu

Recenzja książki pt. „Zaburzenia seksualne a fizjoterapia” pod redakcją naukową Małgorzaty Starzec-Proserpio

11 miesięcy temu

Z perspektywy rodzica, nadmiar informacji o zaburzeniach uwagi, nadpobudliwości psychoruchowej i innych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu dziecka, może doprowadzić do dezorientacji i braku pewności czy moje dziecko rozwija się prawidłowo. Istnieje wiele zróżnicowanych zachowań, które mogą zaniepokoić opiekuna podczas obserwacji dziecka. Do najbardziej charakterystycznych można zaliczyć sytuacje, kiedy dziecko zaczyna wiele rzeczy równocześnie i nie jest w stanie żadnej doprowadzić do końca, nie słucha uważnie co się do niego mówi oraz jest zapominalskie, pracuje szybko, nieuważnie, lub też odwrotnie, bardzo wolno, popełnia wiele błędów, jest męczliwe, nie jest w stanie poświęcić dostatecznej uwagi zadaniom które ma do wykonania, ma problemy z kojarzeniem. Niezwykle łatwo jest przeoczyć problem dzieci, o których mówi się, iż są marzycielami. Ta grupa dzieci również należy do osób, do których koniecznie należy wyciągnąć pomocną dłoń.

Praca z dzieckiem z zaburzeniami uwagi opiera się na zasadzie „trzech R”:

1. rutyna,
2. regularność,
3. repetycja.

„3 R” w domu:

• dziecko wykonuje czynności dnia codziennego o stałych, określonych porach,
• ułatwieniem dla dziecka oraz opiekunów z pewnością będzie sporządzenie grafiku i podzielenie czasu na odcinki o określonym czasie trwania (np. pół godziny), podczas których dziecko wykonuje określone czynności,
• wszelkie zmiany i modyfikacje w regulaminie domowym należy ograniczyć do niezbędnego minimum,
• otoczenie dziecka powinno być stabilne i spokojne, w miarę możliwości bez hałasu.

„3 R” w szkole:

• dzieci muszą być świadome, czego dokładnie się od nich oczekuje, i zdawać sobie sprawę, że ich praca jest kontrolowana, poprawiana, a wszystkie poprawki wyjaśniane,
• szkoła powinna mieć w miarę możliwości stały plan zajęć, a praca powinna przebiegać w określonym porządku,
• zanim dziecko zapamięta daną informację, należy mu ją kilkakrotnie powtórzyć,
• wychowawcy i nauczyciele (a także wolontariusze) powinni skonsultować zasady i konsekwentnie je egzekwować.

Bez względu na funkcjonowanie dziecka z zaburzeniami uwagi, bezwarunkowo w każdym przypadku należy zaoferować mu pomoc. Warto przygotować określony plan działania, być cierpliwym i podejmować konsekwentne próby nauki dziecka jeśli chodzi o aspekt wyciszania wewnętrznego niepokoju oraz koncentracji na tym, co dzieje się aktualnie w danej sytuacji. Sukces zależy również od tego, na ile sama osoba prowadząca terapię jest opanowana i wyciszona. Im bardziej jesteśmy w stanie kontrolować samych siebie, tym większy sukces terapeutyczny.

Warto też zastanowić się nad pytaniem: Jakie gry są odpowiednie? Otóż każda gra jest właściwa, każda może nauczyć wiele zarówno dziecko, jak i rodzica/terapeutę. Wszystko zależy od tego, w jaki sposób zabawa jest kierowana. Mogą to być gry towarzyskie, zabawy konstrukcyjne (klocki lego) trenujące zręczność, także z użyciem piłek i innych przyborów. Również tak prozaiczne zajęcia jak wspólne czynności domowe lub czytanie, doskonale kształtuje wytrwałość dziecka. Dostosowanie gier i zajęć zależy przede wszystkim od stawianych celów. Należy więc dobierać ćwiczenia i gry adekwatnie do treści, które chce się dziecku przekazać.

• Poproszenie dziecka, by zamknęło oczy. Terapeuta bierze znany mu przedmiot i prosi, by rozpoznało je po wydawanym dźwięku.
• Terapeuta podaje dziecku czystą kartkę papieru i kredki w różnych kolorach. Upewnia się, czy dziecko odróżnia kolory. Następnie prosi, aby dziecko narysowało, np.: (a) niebieskie kółko; (b) niebieskie kółko oraz czerwony krzyżyk; (c) niebieskie kółko oraz czerwony krzyżyk i połączyło figury brązową linią.
• Terapeuta czyta dziecku kilka razy krótką historyjkę. Za każdym razem uprzedza je, że zada mu pytanie odnośnie tej historyjki, a następnie pyta.
• Terapeuta mówi trzy słowa, z których dwa są identyczne. Dziecko powinno natychmiast zauważyć to inne słowo.
• Terapeuta prosi dziecko, aby wysłuchało zdania i użyło poprawnego słowa: Myślę o słowie, które opisuje rzecz do zakładania na nos.
• Terapeuta prosi dziecko, aby znalazło wszystkie trójkątne kształty lub wzory na obrazku, wszystkie przedmioty kwadratowe itp.
• Kostki domina. Zabawa polega na dobieraniu kostek o takiej samej liczbie kropek.
• Terapeuta prosi dziecko, aby wyjrzało przez okno i patrzyło przez minutę. Następnie poleca, aby zapisał nazwy trzech przedmiotów zauważonych za oknem. Następnym razem prosi o zapisanie większej liczby przedmiotów.
• Terapeuta prosi dziecko, aby wskazało różne części ciała: lewe ucho, prawe kolano, lewą kostkę itd. Ćwiczenie to jest trudniejsze, gdy dziecko ma zamknięte oczy.
• Terapeuta prosi dziecko o naśladowanie czynności charakterystycznych dla określonych zawodów (np. kierowcy, murarza itp.)
• Terapeuta prosi dziecko, aby ułożyło przedmioty według określonych instrukcji: połóż poduszkę na krześle, połóż piłkę na szafkę, itp.
• Terapeuta wydaje dziecku polecenie: „W podanym niżej tekście pojawiają się znaki, których tam nie powinno być. Gdy go przeczytasz uważnie, znajdziesz 10 błędów. Zaznacz je”.
• Terapeuta podaje dziecku polecenie: „Narysuj obok w tabelce identyczny wzór i jego lustrzane odbicie.”,
• Terapeuta mówi dziecku: „Skreśl słowa, które nie pasują do pozostałych w linijce”,
• Terapeuta mówi dziecku: „W każdym wyrazie zmień jedną literę, w taki sposób, żeby utworzyć nowe słowo”,
• Terapeuta wydaje dziecku polecenie „Przenieś litery z pierwszej tabeli do drugiej i umieść je w dokładnie taki sam sposób”
• Terapeuta wydaje dziecku polecenie: „Podkreśl te liczby, w których znajduje się cyfra 3”
• Terapeuta mówi dziecku: „Wśród wypisanych niżej liter 19 razy powtarza się słowo STOP. Zakreśl je.”