Metoda PNF opracowana została w latach 40. XX wieku przez Hermana Kabata i przez pewien czas nazywana była metodą Kabat-Kaisera. Jednak w wyniku daleko idącej modyfikacji obecnie znana jest pod nazwą proprioceptywnego nerwowo-mięśniowego ułatwiania (torowania). Terapia została oparta na prawach Sheringtona, które to określają podstawowe zasady funkcjonowania układu nerwowego. Z pewnym uproszczeniem można przyjąć, że prawa te mówią, iż można działać stymulująco na słabe elementy ruchu dzięki irradiacji, wzmocnieniu oraz istnieniu łańcuchów synergistycznych. Zjawisko irradiacji czyli rozprzestrzeniania się bodźca, jest jedną z podstawowych zasad koncepcji PNF.
Metoda PNF ma na celu uruchomienie rezerw adaptacyjnych ośrodkowego układu nerwowego. Zgodnie z założeniami terapii musimy maksymalnie zaktywizować receptory narządu ruchu, aby w pełni wykorzystać zjawisko plastyczności układu nerwowego. Cel ten osiągamy poprzez zastosowanie wzorców ruchu, które wykonujemy zawsze w płaszczyznach skośnych z podkreśleniem elementu rotacji. Musimy również pamiętać, że terapię dobieramy do stanu psychofizycznego pacjenta a jej podstawowym celem jest postępowanie, umożliwiające przejście na wyższy poziom umiejętności funkcjonalnych. Podczas usprawniania wykorzystujemy wzorce globalne. Wynika to z faktu, że w części motorycznej kory mózgowej nie są generowane skurcze pojedynczych mięśni, czy też częściowe wzorce ruchowe, lecz wzorce całościowe. W związku z tym rezygnujemy z ruchów w jednym stawie i typowych płaszczyznach, a cały ruch przebiega przy świadomym udziale pacjenta.
W koncepcji PNF siła mięśni oraz zakres ruchu są tylko środkiem do uzyskania celu, jakim jest funkcja. W terapii wykorzystujemy również silne i zdrowe regiony ciała, co umożliwia pełne wykorzystanie rezerw tkwiących w organizmie. Pomocny w usprawnianiu jest również kontakt werbalny i wizualny. Komendy powinny być krótkie i zrozumiałe dla pacjenta. Rezygnujemy z używania fachowego nazewnictwa na rzecz zwrotów typu pchać lub ciągnąć, które wskazują kierunek ruchu lub dotyczą skurczu izometrycznego. Kontakt wizualny pomiędzy terapeutą i pacjentem ułatwia prawidłową współpracę, samokontrola wzrokowa chorego pomaga mu korygować swoją pozycję i ruch. W terapii PNF chory powinien być partnerem fizjoterapeuty, który w tej sytuacji pełni rolę doradczą. Dzięki takiemu podejściu pacjent nawet z dużą dysfunkcją zachowuje dobrą motywację i jest pozytywnie nastawiony do współpracy z terapeutą¹’².
1. Nowotny J. (red.): Podstawy fizjoterapii. Część 3, Kraków, Kasper, 2005.
2. Zembaty A. (red.): Kinezyterapia. Tom 2, Kraków, Kasper, 2003.
