W 2016 roku przeprowadzono systematyczny przegląd literatury mający na celu ocenić skuteczność chirurgii pozorowanej i chirurgii prawdziwej. Operacja placebo, to zabieg podczas którego nacinana jest jedynie skóra pacjenta (kolana, pleców czy łokcia). Wszystkie procedury chirurgiczne są pozorowane, a przecięta skóra jest zszywana w taki sposób, że blizna wygląda dokładnie tak samo jak u pacjentów poddanych prawdziwej operacji. Badani byli rehabilitowani w ten sam sposób po operacji oraz dostali te same wskazówki i rekomendacje. Fałszywe operacje budzą wiele kontrowersji natury etycznej, stąd stosunkowo niewielka ilość badań porównujących skuteczność obu zabiegów.
Mimo wszystko, autorom przeglądu udało się znaleźć 6 badań – w sumie 277 pacjentów – spełniających kryteria przeglądu systematycznego. Porównano prawdziwy zabieg operacyjny z zabiegiem placebo u pacjentów z:
- przewlekłym bólem odcinka lędźwiowego pochodzenia dyskowego
- chorobą zwyrodnieniową (osteoarthritis) kolana
- bólem odcinka lędźwiowego promieniującym do kończyny dolnej dłużej niż 6 miesięcy
- bólem pleców trwającym krócej niż 12 miesięcy, z jednym lub dwoma złamaniami trzonu kręgu lub zapadnięciem kręgu
- jednym, dwoma lub trzema bolesnymi, kompresyjnymi osteoporotycznymi złamaniami kręgu między T4 i L5, nie odpowiadającymi na standardową opiekę medyczną
- diagnozą chronicznego zapalenia nadkłykcia bocznego kości ramiennej (łokieć tenisisty)
Wyniki przeglądu były zaskakujące. Okazało się, że prawdziwa operacja i operacja placebo mają taki sam wpływ na ból i niepełnosprawność pacjentów. Nie znaleziono klinicznie istotnych różnic między obiema grupami pacjentów w takich kategoriach jak ból, funkcja, jakość życia czy niepełnosprawność.
Dodajmy do tego, że u 40% osób bez objawów bólowych znajdziemy na rezonansie magnetycznym wypukliny krążka międzykręgowego. Nawet 50% populacji ma zmiany zwyrodnieniowe dysku w badaniach obrazowych, 40% bezobjawowych pacjentów ma naderwania stożka rotatorów a korelacja między zmianami zwyrodnieniowymi kolana a bólem wynosi 50%!
Jak wskazują powyższe dane, ból to dużo bardziej skomplikowany proces niż uszkodzenie struktury. Warto więc edukować pacjentów z „dyskopatiami”, zwyrodnieniami i „zerwaniami”.
Louw A, Diener I, Fernández-de-Las-Peñas C, Puentedura EJ. Sham Surgery in Orthopedics: A Systematic Review of the Literature. Pain Med. 2017 Apr 1;18(4):736-750.
