Za nami pierwszy semestr kolejnego roku akademickiego. Rok ten jest wyjątkowy, ponieważ już od samego początku zajęcia odbywały się w formule wymuszonej panującą epidemią –częściowo lub całkowicie w formie zdalnej, a stacjonarnie w warunkach zachowania reżimu sanitarnego. Zmianom uległ również tryb zaliczania przedmiotów, prowadzenia egzaminów, obrony prac dyplomowych. To nie tylko wielkie wyzwanie dla studentów, ale i dla samych uczelni, które musiały tak przeorganizować sposób prowadzenia studiów, aby zapewnić bezpieczeństwo przy jednoczesnej realizacji celów naukowych.
Wyjątkowo trudną sytuację mają uczelnie prowadzące kierunki medyczne – istotnym wymogiem zaliczenia tych studiów jest uczestnictwo w zajęciach praktycznych, w tym odbywanie praktyk zawodowych w placówkach medycznych, co w chwili obecnej wiąże się z wyjątkowym ryzykiem.
O tym, jak polskie uczelnie poradziły sobie w nowej rzeczywistości dowiemy się dopiero w drugiej połowie roku, gdy opublikowane zostaną oficjalne rankingi uwzględniające dane za 2020/2021 rok; już teraz pojawiają się jednak pytania – czy obecna sytuacja wpłynie na kryteria oceny szkół wyższych? Jak zmienią się nasze priorytety i co będzie dla nas najistotniejsze przy wyborze uczelni?
Spójrzmy na to, czym kierowaliśmy się do tej pory i które uczelnie okazały się być faworytami w minionym roku.
Ranking Perspektywy
Ranking Szkół Wyższych Perspektywy uchodzi za najpopularniejszy i najbardziej ceniony ranking szkół wyższych w Polsce. Przygotowywany jest od 2000 roku i jest jednym z najbardziej rozbudowanych i najbardziej transparentnych rankingów edukacyjnych na świecie. Jest też jednym z czterech, które posiadają międzynarodowy certyfikat jakości “IREG Approved”, co potwierdza, że metodologia oraz sposób przygotowania i publikacji tych rankingów spełniają międzynarodowe kryteria wysokiej jakości; gwarantujący, że ranking przygotowany został z zachowaniem wysokich profesjonalnych standardów. Publikowany jest na stronach internetowych: ranking.perspektywy.pl (w języku polskim) oraz ranking.perspektywy.org (w języku angielskim).
Ranking tworzy Fundacja Edukacyjna „Perspektywy” pod nadzorem Kapituły pod przewodnictwem prof. Michała Kleibera. Fundacja Edukacyjna „Perspektywy” jest niezależną organizacją non-profit założoną w 1998 roku w celu wspierania nauki, kultury i edukacji. Radę Fundację stanowią byli rektorzy i osoby zaufania publicznego.
Zestawienie to obejmuje cztery rankingi: Ranking Uczelni Akademickich, Ranking Uczelni Niepublicznych, Ranking Państwowych Wyższych Szkół Zawodowych oraz Ranking Kierunków Studiów.
Uwzględnia on 29 wskaźników zgrupowanych w siedem kryteriów: Prestiż, Absolwenci na rynku pracy, Potencjał naukowy, Efektywność naukowa, Potencjał naukowy, Innowacyjność i Umiędzynarodowienie.
Zgodnie z przyjętymi zasadami, kierunki objęte ubiegłorocznym Rankingiem musiały być prowadzone w danej uczelni w trybie stacjonarnym – na jednolitych studiach magisterskich lub na studiach II stopnia (zapewniając studentom możliwość kontynuacji nauki po ukończeniu studiów I stopnia w tej samej uczelni). Ranking wymagał, aby na uczelniach prowadzony był nabór na analizowane kierunki na rok akademicki 2020/21 (na pierwszy rok studiów). Kierunki te musiały też mieć dwa roczniki absolwentów.
Przy konstruowaniu rankingu wzięto pod uwagę szereg wskaźników, w tym m.in.:
- liczbę wskazań danej uczelni w badaniu ankietowym wśród kadry akademickiej,
- wysokość zarobków absolwentów uczelni oraz stopień ich zatrudnienia,
- współczynnik kategorii naukowej Wkn wyliczony dla dyscypliny wiodącej dla danego kierunku studiów,
- posiadanie przez uczelnię aktualnej oceny wyróżniającej, którą można przyporządkować do danego kierunku studiów lub instytucjonalnej, przyznanej przez Polską Komisję Akredytacyjną oraz posiadanie akredytacji międzynarodowych,
- wyniki egzaminów maturalnych osób, które w październiku 2019 podjęły studia na I roku studiów stacjonarnych na ocenianych kierunkach studiów,
- liczbę publikacji uwzględnionych w bazie SCOPUS w latach 2015-19,
- procent obcokrajowców wśród ogółu studentów na danym kierunku studiów w roku akademickim 2019/2020,
- wyniki Lekarskiego Egzaminu Państwowego oraz skuteczność zdawania egzaminu (wskaźnik dodatkowy dla kierunku lekarskiego i stomatologii)
Uwzględniając powyższe kryteria, w 2020 r. w rankingu uczelni medycznych (nie obejmującym oddziałów Collegium Medicum w uniwersytetach: Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski) pierwsze miejsce zajął Gdański Uniwersytet Medyczny, drugie miejsce ex aequo Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie i Warszawski Uniwersytet Medyczny.
W rankingach dla poszczególnych kierunków medycznych niepokonanym liderem w 2020 r. okazał się być Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, z wyjątkiem fizjoterapii, gdzie na pierwszym miejscu uplasowała się Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach.
Poniżej najlepsze uczelnie dla poszczególnych kierunków medycznych według Rankingu Perspektywy 2020:
Kierunek lekarski:
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie,
- Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
Gdański Uniwersytet Medyczny,
- Warszawski Uniwersytet Medyczny,
- Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Kierunek lekarsko-dentystyczny:
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie,
- Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
- Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
Warszawski Uniwersytet Medyczny - Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Pielęgniarstwo:
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
- Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
- Uniwersytet Medyczny w Lublinie
- Warszawski Uniwersytet Medyczny
- Gdański Uniwersytet Medyczny
Położnictwo:
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
- Warszawski Uniwersytet Medyczny
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu - Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Gdański Uniwersytet Medyczny
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Farmacja:
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
- Warszawski Uniwersytet Medyczny
- Gdański Uniwersytet Medyczny
- Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
- Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Fizjoterapia:
- Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach
- Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku
- Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie
- Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
- Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Analityka medyczna:
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
- Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
- Gdański Uniwersytet Medyczny
- Warszawski Uniwersytet Medyczny
- Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
A czym kierują się światowe rankingi i jak plasują się polskie uczelnie na arenie międzynarodowej?
Ranking najlepszych szkół wyższych na świecie – Academic Ranking of World Universities (ARWU) – znany szerzej jako Lista Szanghajska publikowany jest od 2003 r. Przygotowuje go Uniwersytet Jiao Tong w Szanghaju.
Na Liście Szanghajskiej co roku prezentowane są czołowe światowe uczelnie, uszeregowane według zestawu obiektywnych wskaźników i danych zewnętrznych.
ARWU bierze pod uwagę każdy uniwersytet, który ma laureatów Nagrody Nobla, medalistów Fields, wysoko cytowanych naukowców lub artykuły opublikowane w Nature and Science. Ponadto uwzględnia uniwersytety, w których występuje znaczna liczba artykułów indeksowanych przez Science Citation Index-Expanded (SCIE) i Social Science Citation Index (SSCI). W sumie w rankingu znajduje się ponad 2000 uniwersytetów, a 1000 najlepszych jest publikowanych.
Uniwersytety są uszeregowane według kilku wskaźników wyników akademickich lub badawczych, wśród których znajduje się wskaźnik:
- liczby absolwentów i pracowników zdobywających Nagrody Nobla i Medale Fields,
- liczby artykułów opublikowanych w Nature and Science,
- liczby wysoko cytowanych badaczy i artykułów indeksowanych w indeksie cytowań naukowych,
- wyniki akademickie per capita.
W rankingu najlepszych światowych uczelni medycznych w 2020 r. znalazły się 4 polskie uczelnie:
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (miejsca od 201 do 300),
- Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu (od 201 do 300),
- Gdański Uniwersytet Medyczny (od 301 do 400)
- Uniwersytet Medyczny w Łodzi (od 301 do 400), który, co ciekawe, nie pojawia się w czołówce polskiego Rankingu Perspektyw.
Lista Szanghajska pomimo swojego światowego prestiżu krytykowana jest za to, że opiera się głównie na wskaźnikach badawczych, bez właściwej oceny jakości kształcenia i szkolenia studentów. Największą wagę kładzie na instytucjach, których wykładowcy lub absolwenci zdobyli Nagrody Nobla i Medale Fieldsa, jednocześnie ignorując inne ważne nagrody i medale w innych dyscyplinach naukowych. Głosy krytyki pojawiają się również w odniesieniu do zasad punktowania publikacji – wszystkie z wyjątkiem publikacji w Nature and Science mają przyznawaną tą samą wagę, bez względu na różnice w prestiżu czasopisma.
The Cente for World University Rankings (CWUR)
W zestawieniu 2000 najlepszych światowych uniwersytetów przygotowanym przez The Center for World University Rankings (CWUR) na rok 2020/2021 znalazło się aż 35 szkół wyższych z Polski, w tym 9 uczelni medycznych (lub mających w swoich strukturach Collegium Medicum). W pierwszym 1000 znalazły się 4 polskie uczelnie medyczne:
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (miejsce 375),
- Warszawski Uniwersytet Medyczny (911),
- Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu (940)
- Uniwersytet Medyczny w Łodzi (966).
CWUR deklaruje, że jest to jedyny globalny ranking uniwersytetów, który mierzy jakość kształcenia i szkolenia studentów, a także prestiż pracowników wydziału i jakość ich badań bez polegania na ankietach i przesyłanych danych uniwersyteckich.
Przy tworzeniu rankingu wykorzystuje siedem obiektywnych wskaźników:
- jakość edukacji mierzona liczbą absolwentów uczelni, którzy zdobyli ważne wyróżnienia akademickie w stosunku do wielkości uczelni (25%),
- zatrudnienie absolwentów, mierzone liczbą absolwentów uczelni, którzy zajmowali najwyższe stanowiska kierownicze w największych firmach na świecie w stosunku do wielkości uczelni (25%),
- jakość wydziału mierzona liczbą pracowników wydziału, którzy uzyskali ważne wyróżnienia naukowe (10%)
- wyniki badawcze:
- wyniki badawcze mierzone całkowitą liczbą artykułów naukowych (10%),
- publikacje mierzone liczbą artykułów naukowych pojawiających się w czasopismach najwyższej klasy (10%),
- liczba artykułów naukowych ukazujących się w bardzo wpływowych czasopismach (10%),
- cytowania mierzone liczbą wysoko cytowanych artykułów naukowych (10%).
University Ranking by Academic Performance (URAP)
University Ranking by Academic Performance (URAP) to organizacja non-profit, która powstała przy Instytucie Informatyki Bliskowschodniego Uniwersytetu Technicznego w 2009 roku. Głównym celem URAP jest opracowanie systemu rankingowego dla światowych szkół wyższych w oparciu o wskaźniki wyników akademickich, które odzwierciedlają jakość i ilość ich publikacji naukowych. Zgodnie z tym celem URAP corocznie publikuje swój ranking od 2010 r.
Najnowsze rankingi obejmują 2500 uczelni z całego świata oraz 61 różnych specjalistycznych dziedzin tematycznych.
Ponieważ URAP jest rankingiem opartym na wynikach akademickich, publikacje stanowią podstawę metodologii rankingu. Jako wskaźniki wykorzystuje się zarówno jakość, jak i ilość publikacji oraz wyniki międzynarodowej współpracy badawczej.
W rankingu najlepszych światowych uczelni prowadzących kierunki medyczne znalazło się 10 polskich szkół wyższych.
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (miejsce 259),
- Warszawski Uniwersytet Medyczny (350),
- Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu (365),
- Uniwersytet Medyczny w Łodzi (381),
- Gdański Uniwersytet Medyczny (422),
- Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach (447),
- Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (479),
- Uniwersytet Medyczny w Lublinie (610),
- Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (651),
- Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie (743).
Należy tu jednak wziąć poprawkę na to, że wskaźniki stosowane w URAP są wartościami bezwzględnymi i są zależne od wielkości placówki, co powoduje, że najwyższe miejsca będą zajmować największe instytucje.
W dzisiejszych czasach światowe rankingi uniwersytetów to dobrze ugruntowane narzędzia, które chętnie są wykorzystywane zarówno przez studentów i uniwersytety, jaki i badaczy i decydentów. Pomimo stosowania różnych metodologii, w większości wyniki rankingów światowych uniwersytetów są podobne, co sugeruje, że mierzą one, każdy na swój sposób, podobne zjawisko.
Do tej pory rankingi szkół wyższych (krajowe oraz międzynarodowe) brały pod uwagę w szczególności wskaźniki: liczby publikacji oraz cytowanych artykułów i badaczy, wysokości zarobków i poziomu zatrudnienia absolwentów, jak i ilości zdobytych przez nich wyróżnień, prowadzonej współpracy międzynarodowej z innymi uczelniami, czy ilości obcokrajowców uczęszczających na studia. Do tej pory rankingi faworyzowały przede wszystkim większe jednostki, te najbardziej rozpoznawalne, z bogatszych ośrodków.
Ograniczenia w mobilności, konieczność reorganizacji prowadzenia szkolenia oraz dostosowania się do nałożonych ograniczeń mogą jednak diametralnie zmienić nasze priorytety i dotychczasowe kryteria oceny.
Czy będziemy kładli większy nacisk na informatyzację, innowacyjność, czy organizację zamiast, jak dotąd, na prestiż czy wielkość jednostki? Czy przeniesienie konferencji naukowych z ciasnych sal i kosztownych miejsc do sfery wirtualnej zwiększy dostępność i łatwość prowadzenia badań?
Niewątpliwie ze skutkami epidemii będziemy się jeszcze borykać długi czas. Jaki będzie jej wpływ na organizację i funkcjonowanie szkół wyższych w dalszej perspektywie i czy uczelniom uda się dostosować do nowych warunków? Tego, między innymi, dowiemy się z nadchodzących rankingów.
