Konsekwencje udaru mózgu w aspekcie rehabilitacji

Do rehabilitacji osób z udarem mózgu niezbędny jest specjalistyczny zespół terapeutyczny, składający się z lekarza neurologa, kardiologa, specjalisty rehabilitacji medycznej, fizjoterapeuty, terapeuty zajęciowego, logopedy, neuropsychologa, psychoterapeuty, pracownika socjalnego i pielęgniarki. Związane jest to z mnogością problemów z jakimi wiąże się uszkodzenie dojrzałego mózgu. Pod kątem rehabilitacji natrafimy na przeszkody dotyczące zaburzeń ruchowych i czuciowych oraz poznawczych³.

Incydent naczyniowy w danej półkuli powoduje porażenie strony przeciwnej ze względu na skrzyżowanie dróg nerwowych w rdzeniu przedłużonym. Dokładne skutki udaru zależne są od miejsca i stopnia uszkodzenia. Ogólnie można przyjąć, że osoba dotknięta udarem, ze strony układu ruchu napotka trudności z utrzymaniem prawidłowego napięcia mięśniowego po stronie porażonej. Porażenie prawostronne wiąże się zwykle ze spastycznością i zaburzeniami mowy. Porażenie lewostronne jest natomiast związane najczęściej z mniejszą spastycznością, lub nawet wiotkością i towarzyszącymi zaburzeniami funkcji czuciowo-ruchowych. Utrata kontroli ruchów dowolnych znacznie ogranicza możliwości wykonywania nawet najprostszych codziennych czynności¹.

Uszkodzenie mózgu może spowodować zakłócenie w odbiorze i przetwarzaniu wszelkich bodźców czuciowych. Najczęściej uszkodzone jest czucie dotyku i informacje z proprioceptorów. Większość zmian jest nieodwracalna ze względu na zniszczenia ośrodkowe. Pacjent ma problemy z szybkością i dokładnością ruchów. Kolejną przeszkodą, na którą natrafia fizjoterapeuta jest pionizacja, ponieważ pacjent może nie odnotowywać żadnych wrażeń z istnienia strony porażonej. Częstym następstwem uszkodzenia prawej półkuli jest zespół zaniedbywania jednostronnego i dotyczy przeważnie pomijania wzrokowo-przestrzennego, nieuwagi sensorycznej i akinezji. Jego stopień złożenia oraz nasilenia jest różny u poszczególnych pacjentów. Przenoszenie ciężaru ciała i chodzenie wymaga w tych sytuacjach od chorego wzmożonej koncentracji i skupienia się na poszczególnych fazach chodu² ³.

Udar mózgu jest również przyczyną zaburzeń w zakresie poznawczego i emocjonalno-osobowościowego funkcjonowania chorego. Deficyty neuropsychologiczne wpływają z kolei na efektywność procesu rehabilitacji. Aktywne uczestnictwo pacjenta w procesie rehabilitacji jest szczególnie utrudnione, gdy chory nie rozumie instrukcji słownych, ma trudności z zapamiętywaniem, orientacją przestrzenną, lub nie potrafi mówić. Natomiast poważnie ograniczona świadomość swojej niepełnosprawności drastycznie ogranicza współpracę chorego i terapeuty³. Zaburzeniom poznawczym mogą towarzyszyć zmiany cech osobowości. Może dojść do zmian w relacjach pomiędzy chorym a członkami jego rodziny. Często choroba prowadzi do obniżenia dochodów finansowych rodziny, a to ogranicza możliwości skutecznej rehabilitacji i odpowiedniej pielęgnacji pacjenta¹.

1. Carrero L.: Usprawnianie po udarze mózgu. Wyd. II, Kraków, Elipsa-Jaim, 2004.
2. Laidler P.: Rehabilitacja po udarze mózgu. Wyd. II, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004.
3. Seniów J., Członkowska A.: Poznawcze i emocjonalne konsekwencje udaru mózgu w aspekcie procesu rehabilitacji. Rehabilitacja Medyczna, 2003, Tom 7, nr 1, s. 9-14.